In Trouw: Opiniestuk warmtewet & gemeenschappen door Kirsten Notten

Onderstaand artikel is geschreven door Zwolse Kirsten Notten (expert participatie en gemeenschapskracht) en in Trouw gepubliceerd als opiniestuk. Kirsten is ook een belangrijke grondleggers van Platform Duurzaam Zwolle en met trots delen we dit artikel dan ook. 

-----

OPINIE: NIEUWE WARMTEWET WIJST DE WEG: VERSTERK DE GEMEENSCHAPPEN

Na een tijd waarin overheid en markt samen de lakens uitdeelden, moeten nu energiecoöperaties en andere gemeenschappen een gelijkwaardige rol krijgen, betoogt Kirsten Notten.

De meeste politieke partijen vinden dat de burgers en hun gemeenschappen méér stem moeten krijgen. Dat kwam de afgelopen weken bijvoorbeeld tot uitdrukking in kamerdebatten over de opvolger van de Warmtewet, de Wet collectieve warmte (Wcw). Met het aannemen van de Wcw op 3 juli hebben de energiecoöperaties een eigen positie gekregen, als gemeenschappen naast markt en overheid. Dat is een unieke status.

Deze positie van de ‘gemeenschap’, oftewel georganiseerde burgers, zal met belangstelling worden gadegeslagen door wie pogingen onderneemt de samenleving een stem te geven. Neem de nieuwe denktank en actiegroep van Klaas Dijkhoff, Voor Ons Nederland. De oud-politici, ex-topmannen en marketeers willen de polarisatie bestrijden door – met hun expertideeën – het milde midden en de samenleving van zich te laten horen.

Waarom is dat nodig? De samenleving is toch al goed georganiseerd? Het probleem is dat de belangen van burgers zo moeilijk nog gewaarborgd worden. Maatschappelijke vraagstukken zijn zo complex geworden, dat ze zijn vastgelopen, zo constateerde de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) onlangs in het advies Falen en opstaan. Dit komt doordat marktwerking en de bijbehorende efficiëntie de afgelopen veertig jaar het uitgangspunt van de overheid zijn geweest. Markt en overheid bepaalden samen het meeste beleid. Dat gaf een mooie economische groei. Maar het kwam niet altijd tegemoet aan de behoeften van de burger.

Er is nu een tekort aan woningen en de kwaliteit van het onderwijs, de zorg, biodiversiteit, het water en het ov staan onder druk. De sociale samenhang vermindert. Georganiseerde burgers, of anders gezegd: gemeenschappen die juist voor deze basale belangen opkomen, en er zelf mee aan de slag gaan, krijgen maar mondjesmaat een plek aan tafel. De Rli stelt voor om gemeenschappen een gelijkwaardige rol te geven bij het samenspel van overheid en bedrijven.

Systeemverandering
Bij de warmtetransitie is dit nu gebeurd: de nieuwe Wet collectieve warmte zorgt voor systeemverandering. De wet geeft warmtegemeenschappen een expliciete rol bij de aanleg en exploitatie van warmtenetten.

Dat is precies zoals de Rli voorstelt, precies volgens de intentie van de recente actiegroep van Klaas Dijkhoff om de samenleving meer stem te geven.

Heel uniek is een volwaardige rol voor warmtegemeenschappen niet. In Denemarken zijn 80 procent van de warmtenetten door burgers zelf georganiseerd. Ze functioneren al vijftig jaar uitstekend, met een betaalbare prijs voor verwarming.

In Nederland bestaan ook enkele succesvolle voorbeelden, zoals in Culemborg. In Amsterdam bouwt het KetelhuisWG een nieuwe warmtenet dat de wijk Wilheminagasthuis zal verwarmen met het water uit de gracht naast de wijk. Er zijn zo’n twintig warmtegemeenschappen bezig om voor hun buurt of dorp duurzame warmte en koeling te realiseren, van Haarlem tot Wijdemeren, van Zwolle tot Zierikzee.

Het is dus mooi dat de Tweede Kamer de nieuwe warmtewet heeft aangenomen, het is namelijk precies dat kantelpunt dat nodig is om energietransitie in de wijken en dorpen aan te pakken.

Daadkracht en creativiteit
Beter luisteren naar gemeenschappen, hen versterken en ondersteunen moeten niet alleen politiek en overheid, maar ook de media. En denk dan ook aan al die andere gemeenschappen die ons land rijk is: sportverenigingen, buurtbussen, zorgcoöperaties, koren en orkesten, kerken, moskeeën en synagogen, volkstuincomplexen, stamboeken en voedselcoöperaties, huurdersverenigingen, vve’s en woongemeenschappen, voorleesmoeders en overblijfvaders, energiecoöperaties, buurt- en dorpshuizen.

Daar hebben mensen zich georganiseerd. Daar zijn ze dagelijks met elkaar in gesprek, voorbij de politieke polarisatie. Daar zit daadkracht, creativiteit en verbinding. Daar zit de potentie om de grote vraagstukken van deze tijd aan te pakken.

*In Denemarken zijn 80 procent van de warmtenetten door burgers zelf georganiseerd.